Zapobieganie, profilaktyka i leczenie próchnicy zębów

Próchnica zębów dotyka coraz większej liczby ludzi na całym świecie. Czy wiesz, że jest to choroba zakaźna? Jej objawy są często ignorowane, co może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia. W naszym artykule dowiesz się, jakie są przyczyny i objawy próchnicy oraz jak jej zapobiegać i ją leczyć. Zdrowe zęby to klucz do dobrego samopoczucia i uśmiechu – przeczytaj nasz artykuł, aby dowiedzieć się więcej!

Próchnica należy do najbardziej rozpowszechnionych problemów zdrowotnych wśród Polaków. Choć większość z nas deklaruje, że wie, jak dbać o zęby, szacuje się, że cierpi na nią co drugi trzylatek, 80% dwunastolatków i ponad 90% piętnastolatków. To przerażające dane! Choć próchnica jest chorobą, która występuje od wieków, ma ścisły związek z uwarunkowaniami cywilizacyjnymi. Jest szczególnie rozpowszechniona w tych krajach, gdzie spożywa się w dużych ilościach cukry. Przeczytaj, czym jest próchnica, jakie są jej przyczyny, objawy i rodzaje, jak zapobiegać ubytkom i dbać o higienę jamy ustnej oraz jak wygląda leczenie.

• Próchnica to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie, które produkują kwasy niszczące szkliwo, zębinę i miazgę zęba.
• Najważniejszymi przyczynami próchnicy są niewłaściwa higiena jamy ustnej, zła dieta (szczególnie nadmierne spożycie węglowodanów), niedobory wapnia i fosforu oraz unikanie twardych pokarmów.
• Objawami próchnicy mogą być jasnobrązowe plamki na szkliwie, ból i nieprzyjemny zapach z ust.
• Leczenie próchnicy zależy od stopnia zaawansowania choroby. Może wymagać plombowania, leczenia kanałowego, a w skrajnych przypadkach nawet usunięcia zęba.
• Aby zapobiegać próchnicy, należy dbać o higienę jamy ustnej (regularne mycie zębów i stosowanie nici dentystycznych), zdrową dietę i odbywać regularne wizyty kontrolne u dentysty. Można również stosować lakowanie bruzd i lakierowanie.

Próchnica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez namnażające się w jamie ustnej bakterie. Żywią się one cukrami, które znajdują się pożywieniu i namnażając się prowadzą do powstawania płytki nazębnej. Bakterie produkują kwasy, co prowadzi w konsekwencji do demineralizacji szkliwa – odwapniania tkanek zębów. To powoduje niszczenie szkliwa i zębiny, na dalszym etapie również miazgi zęba. Skutkiem tych procesów jest powstawanie ubytków, które nieleczone mogą prowadzić nawet do utraty zębów.

Szczególnie niebezpieczne może być zaniedbanie próchnicy u dzieci. Wielu rodziców bagatelizuje ten problem, sądząc, że nie warto leczyć zębów mlecznych, które i tak wkrótce wypadną. To poważny błąd. Chore „mleczaki” mogą bardzo szybko zarazić zęby stałe. Należy reagować już w momencie, gdy zobaczymy pierwsze objawy. Zwykle są to są małe, jasnobrązowe plamki. Najłatwiej jest leczyć niewielkie ubytki. Bardzo ważna jest również profilaktyka – regularne mycie zębów, stosowanie nici dentystycznych i regularne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym.

Bezpośrednią przyczyną próchnicy są bakterie, które powodują powstawanie płytki nazębnej — to biały nalot, który przylega do powierzchni zęba — znajdują się w niej niszczące tkanki drobnoustroje. Występowanie próchnicy związane jest także z indywidualnymi predyspozycjami. Duży wpływ na występowanie i nasilenie choroby mają także nasze nawyki, wśród których najważniejsze są:

• Niewłaściwa lub niewystarczająca higiena jamy ustnej.
• Zła dieta – częste jedzenie słodyczy, picie słodkich napojów i soków owocowych.  Szczególnie niebezpieczne może być spożywanie dużej ilości węglowodanów i podjadanie między posiłkami.
• Niedobory wapnia i fosforu.
• Unikanie twardych pokarmów, które pomagają oczyścić powierzchnię zębów

Proces próchnicotwórczy dotyka zarówno zębów stałych, jak i mlecznych. Niekiedy ubytki pojawiają się jedynie w pojedynczych zębach, często jednak bakterie przenoszą się od razu na kilka zębów sąsiadujących ze sobą.

Próchnica najczęściej w pierwszej kolejności uwidacznia się na w rowkach i zagłębieniach na powierzchniach żujących zębów trzonowych. Zmiany pojawiają się również tuż nad dziąsłami i w miejscach styku zębów trzonowych z przedtrzonowymi. Zwykle w pierwszej kolejności widoczne są niewielkie jasnobrązowe plamki i pęknięcia na szkliwie, nie są one jednak bolesne. Dopiero w momencie, gdy próchnica zaatakuje zębinę może pojawić się bolesność. Najpoważniejszym ubytkom towarzyszy bardzo silny ból – jest on sygnałem, że próchnica dotarła do miazgi i konieczne może być leczenie kanałowe. Obok plamki próchnicowej widocznej na powierzchni zęba i bólu, wśród objawów próchnicy należy wymienić także nieprzyjemny zapach z ust.

• Próchnica ostra — nazywana również „próchnicą wilgotną”. Pojawia się przede wszystkim u osób młodych i najczęściej jest efektem zaniedbań w higienie jamy ustnej. Jej przyczyną jest również zła dieta (nadmierne spożycie węglowodanów, co powoduje zmniejszenie ilości wydzielanej śliny). Charakteryzuje się szybkim przebiegiem, mazistą konsystencją i plamkami o jasnożółtym, żółtym lub jasnobrązowym kolorze. Próchnica ostra często charakteryzuje się dużą bolesnością.
• Próchnica przewlekła — określana także „próchnicą suchą”. W przeciwieństwie do próchnicy ostrej ten rodzaj choroby występuje przede wszystkim u osób dorosłych i starszych. W tym przypadku charakterystyczne są ciemniejsze zmiany. Plamki częściej mają kolor ciemnobrązowy, brunatny. Konsystencja zmian próchnicowych jest twarda. Dolegliwości bólowe, zwłaszcza w początkowym etapie rozwoju próchnicy, nie są tak nasilone i gwałtowne jak ma to miejsce w przypadku próchnicy ostrej.
• Próchnica zatrzymana — w ten sposób określany jest stan, gdy w jamie ustnej zmieniają się warunki, co pozwala na zatrzymanie rozwoju próchnicy.
• Możemy także wyróżnić inne podziały, które powstały w oparciu o obraz kliniczny. Warto w tym kontekście wskazać na próchnicę pierwotną i wtórną, czyli taką, która powstała pod plombą (wypełnieniem). Możemy również wymienić próchnicę atypową (występującą w zębach, które pozbawione zostały miazgi) i próchnicę kwitnącą (taką, która atakuje jednocześnie powierzchnie wielu różnych zębów).

Próchnica rozwija się stopniowo. W wielu przypadkach jej początkowe objawy pozostają niezauważone. Niekiedy białe plamki na szkliwie w pierwszym okresie mogą być mylnie wzięte za skutki fluoryzacji i zlekceważone.

1. Próchnica początkowa — na skutek demineralizacji szkliwa dochodzi do stopniowego zaniku substancji nieorganicznej zęba. Zwykłe objawia się jedynie białą plamą, trudną do samodzielnego zaobserwowania gołym okiem. Próchnicę na tym etapie możemy zdiagnozować dopiero w gabinecie stomatologicznym.
2. Zaawansowana próchnica — przyjmuje ciemniejsze kolory: od żółtego, przez brązowy i brunatny, do czerni. Cechuje się bolesnością i znacznym ubytkiem tkanki zęba.

Leczenie próchnicy jest najskuteczniejsze w początkowej fazie. Na tym etapie często możliwe jest wyleczenie próchnicy przy pomocy ozonoterapii – to szybka i zupełnie bezbolesna metoda leczenia. Zanim dojdzie do rozwoju próchnicy, możliwa jest również remineralizacja szkliwa. Remineralizacja polega na oczyszczeniu miejsca, gdzie doszło do niewielkich przebarwień i zabezpieczeniu go przy pomocy specjalnego preparatu, który zawiera związki fluoru. Na powierzchniach gładkich można również zastosować metodę infiltracji, służy do tego preparat o nazwie Icon.

Najłatwiej leczy się niewielkie ubytki, dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej zgłosić się do gabinetu stomatologicznego. W momencie, gdy doszło do  powstania ubytku, konieczne jest jego wypełnienie. „Plombowanie” polega na usunięciu chorej tkanki (na przykład przy pomocy wiertła) i zastąpieniu jej wypełnieniem. Dawniej stosowano plomby z amalgamatu, obecnie zalecane jest wykorzystanie plomb kompozytowych lub wykonanych z cementów szkło-jonomerowych.

Leczenie próchnicy jest znacznie trudniejsze na dalszym etapie rozwoju choroby.  Gdy bakterie przedostaną się wgłąb zęba, zakażone zostają komórki wewnątrz co powoduje silny ból. Dochodzi do zapalenia miazgi zęba. W takim przypadku zwykle stomatolog podejmuje decyzję o rozpoczęciu leczenia kanałowego. Polega ono na usunięciu miazgi zębowej. Może być konieczne zatrucie zęba, w sytuacji gdy utrudnione jest oczyszczenie wnętrza zęba. Po usunięciu miazgi kanał zostaje oczyszczony i wypełniony. Następnym etapem jest wypełnienie ubytku. Gdy dojdzie do powstania zgorzeli, a leczenie kanałowe nie jest możliwe, jest to wskazanie do usunięcia zęba i rozpoczęcia leczenia protetycznego zębów. Nieleczona próchnica może prowadzić do wielu poważnych chorób jamy ustnej.

Oczywiście zamiast leczyć, o wiele łatwiej jest skutecznie zapobiegać próchnicy. Aby było to możliwe, warto zwrócić uwagę na odpowiednią higienę jamy ustnej, dietę i nawyki dnia codziennego. W tym kontekście warto wymienić przede wszystkim:

• Rodzaj szczoteczki do zębów – tradycyjne powinny być delikatne, wykonane z miękkiego, elastycznego włosia. Dużą precyzją i dokładnością cechują się nowoczesne szczoteczki soniczne i elektryczne. Należy pamiętać o regularnej wymianie końcówek.
• Stosowanie nici dentystycznych i szczoteczek międzyzębowych w celu usunięcia resztek pokarmów z przestrzeni międzyzębowych.
• Dobre nawyki żywieniowe – próchnicy sprzyjają cukry proste, nadmierne spożycie węglowodanów, słodkich napojów i przekąsek, a nawet soków owocowych. W profilaktyce próchnicy ważna jest zdrowa, zrównoważona dieta, szczotkowanie zębów po każdym posiłku i żucie pokarmów twardych.
• Regularne wizyty kontrolne u dentysty –  co najmniej raz na pół roku.
• Lakowanie bruzd i lakierowanie zębów w celu ich zabezpieczenia.

Statystyki jasno dają do zrozumienia, że próchnica zębów jest dużym problemem w Polsce, który dotyka już kilkulatków. Dane wskazują, że aż 9 na 10 nastolatków zmaga się z tą dolegliwością, podczas gdy w grupie trzylatków dotyczy ona co drugiego dziecka. Taki stan rzeczy daje do zrozumienia, jak ważna jest właściwa higiena jamy ustnej – to podstawa, jeśli chce się uniknąć chorób i innych nieprzyjemnych dolegliwości,  jak np. stany zapalne miazgi, które często wymagają kosztownego i długotrwałego leczenia endodontycznego (kanałowego).

Jeśli chodzi o przekrój całego społeczeństwa – zarówno dorosłych, jak i dzieci – próchnica dotyczy ok. 70% ogółu Polaków, przy czym największy odsetek jej występowania notuje się wśród nastolatków. I choć świadomość stomatologiczna w narodzie rośnie, to wciąż wielu z nas jest pozbawionych wiedzy obejmującej właściwą higienę jamy ustnej, która pozwala uniknąć chorób, powodujących stan zapalny miazgi zęba. W takim razie, o czym pamiętać, aby zadbać o zdrowie w tym zakresie?

Podstawową czynnością jest oczywiście codzienne mycie – rano i wieczorem, najlepiej bezpośrednio po śniadaniu oraz przed snem. Tak samo ważna jak regularność szczotkowania jest prawidłowa technika – czyszczenie struktur w jamie ustnej powinno trwać co najmniej dwie minuty przy użyciu szczotki elektrycznej i dłużej niż trzy w przypadku modelu manualnego. Właściwa higiena polega na wykonywaniu precyzyjnych ruchów, tak aby włosie dosięgło cały obszar koron zębowych, a także język. Zalegające głęboko resztki jedzenia mogą stać się bowiem powodem próchnicy, a w efekcie nawet stanu zapalnego miazgi zęba.

Poza pastą i szczotką należy regularnie sięgać także po nić dentystyczną, aby pozbyć się zanieczyszczeń z najtrudniej dostępnych miejsc, np. szpar międzyzębowych. Dbając o higienę, warto umawiać się na systematyczne wizyty w gabinecie dentystycznych, w trakcie których stomatolog oprócz przeglądu może zalecić piaskowanie czy usuwanie kamienia. Właściwa troska o zdrowie jamy ustnej to najlepszy sposób na uniknięcie próchnicy i stanu zapalnego miazgi zęba.

Zadbaj o swoje zęby! Umów się na wizytę kontrolną u stomatologa już dzisiaj!