Choroby jamy ustnej są powszechne i często lekceważone. Nieprawidłowa higiena jamy ustnej oraz złe nawyki żywieniowe prowadzą do najczęstszych dolegliwości – próchnicy i paradontozy. Jednak choroby jamy ustnej to nie tylko problemy z zębami, ale także suchość w ustach, zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych czy nawet nowotwór. Warto poznać ich przyczyny i objawy, aby zapobiec poważnym konsekwencjom dla zdrowia.

To coś, z czym każdego dnia mierzy się bardzo duża część populacji, a razem z nią stomatologia. Są one znane od lat i mogą przydarzyć się każdemu, niezależnie od wieku. Można jednak przeciwdziałać ich rozwojowi, wystarczy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej higieny.  Ważne znaczenie ma również profilatyka. To właśnie jej brak najczęściej powoduje choroby, które, kiedy już się rozwiną, kwalifikują się do natychmiastowego leczenia. Chorób jest wiele i oprócz bólu, czy obrzmienia, potocznie zwanego opuchlizną, dają różne inne objawy. Chorej jamie ustnej i wszystkiemu, co w niej się znajduje, często powinien przyjrzeć się dentysta, by postawić diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie.

  • Choroby jamy ustnej są powszechne i dotyczą zarówno zębów, jak i przyzębia i innych tkanek.
  • Najczęstszymi chorobami są próchnica i paradontoza, którym można zapobiegać poprzez właściwą higienę jamy ustnej i dietę.
  • Inne choroby jamy ustnej to zgorzel zęba, kwasowa erozja szkliwa, suchość w ustach oraz zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych.
  • Nieprzyjemny oddech i rak jamy ustnej to poważne dolegliwości, które wymagają diagnozy i leczenia przez lekarza.
  • Najczęstszą przyczyną chorób jamy ustnej jest brak odpowiedniej higieny jamy ustnej.
  • Zapalenie dziąseł powoduje stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej, który objawia się krwawieniem i obrzmieniem dziąseł.
  • Próchnica zębów wywołana jest przez bakterie i jest wynikiem zaniedbań w higienie jamy ustnej oraz profilaktyce stomatologicznej.
  • Wady zgryzu mogą powstać zarówno w wyniku czynników wrodzonych, jak i nabytych i prowadzić do obniżenia komfortu życia oraz problemów z wymową.
Spis treści schowaj

Objawy chorób jamy ust

Cechami wspólnymi wszystkich schorzeń są najczęściej ból oraz zmiany w wyglądzie dotkniętych chorobą struktur. Patologie mogą pojawić się w obrębie dziąseł, języka, czy podniebienia, ale niekiedy można je zaobserwować także na błonie śluzowej jamy ustnej. Należy jednak mieć na uwadze, że objawy różnią się w zależności od konkretnej dolegliwości. Warto zatem zapoznać się z najczęstszymi chorobami uzębienia i tkanek okolicznych, aby móc je rozpoznawać po objawach, jakie powodują.

Przyczyny chorób w jamie ustnej

Należy zachować odpowiednią czystość, by zapobiegać chorobom jamy ustnej. To właśnie brak higieny i odpowiedniej profilaktyki jest najczęstszą przyczyną praktycznie wszystkich dolegliwości, jakie dotykają jamę ustną. Wystarczy prawidłowo szczotkować zęby co najmniej dwa razy dziennie, aby zapobiec bólowi, stanom zapalnym i wielu chorobom. Niezbędną czynnością do utrzymania zdrowego uzębienia jest też używanie nici dentystycznych oraz korzystanie z płynów do płukania jamy ustnej. Później zostają już tylko leczenie u stomatologa, antybiotyki i utrata zębów. Razem z nimi, schorzenie odbierze nam radość z życia. Poniżej znajdują się najczęstsze z chorób, jakie dotykają jamę ustną.

Zapalenie dziąseł

To schorzenie klasyfikuje się jako początkowy etap zapalenia przyzębia. Na szczęście najłatwiej się je leczy. Czynnikiem, który prowadzi do zapalenia dziąseł, jest obecność płytki nazębnej. Jest to biały lub lekko żółty, miękki nalot, w którym znajdują się bakterie. Gromadzi się ona na powierzchni szkliwa, równolegle z linią dziąseł. Na jej rozwój mogą mieć wpływ takie czynniki jak stres, palenie tytoniu, mikroflora, cukrzyca. Ciągły kontakt płytki bakteryjnej z powierzchnią dziąsła skutkuje pojawieniem się stanu zapalnego, który jest jednym z podstawowych objawów tej choroby jamy ustnej.

Płytkę nazębną można łatwo wyeliminować w trakcie szczotkowania i używania płynów do płukania jamy ustnej. Jeżeli nie jest ona usuwana poprzez codzienne mycie zębów, zaczyna wydzielać toksyny, które zatruwają zdrowe dziąsła. Prowadzi to do zapalenia dziąseł, które we wczesnym stadium jest jeszcze całkowicie odwracalne, jako że głębsze elementy, w tym kości, nie są jeszcze zajęte przez proces chorobowy. Jeżeli jednak zapalenie dziąseł jest pozostawione samemu sobie, doprowadzi do choroby przyzębia, a tym samym do nieodwracalnego uszkodzenia. Jeżeli płytka nie jest usuwana odpowiednio długo, przekształci się w kamień nazębny, możliwy do usunięcia tylko w gabinecie dentystycznym. Kamień będzie prowadził do dalszych uszkodzeń w obrębie przyzębia.

Objawy zapalenia dziąseł

Powodowane przez gromadzący się kamień nazębny schorzenia i choroby jamy ustnej nie pozostają obojętne dla zdrowia człowieka. Pierwsze symptomy zapalenia dziąseł zwykle można zaobserwować już po upływie kilku dni od momentu, w którym rozpoczęło się odkładanie płytki. Ujawnia się wtedy stan zapalny na błonie śluzowej jamy ustnej. Pojawia się krwawienie dziąseł w trakcie mycia zębów oraz ich zaczerwienienie. Wiele osób często myli ten objaw ze zbyt mocnym szczotkowaniem lub nitkowaniem nicią dentystyczną. Potem dochodzi obrzmienie i ból. Ostatecznie wykształca się kamień nazębny. Nieusunięte złogi nazębne powodują również nieprzyjemny zapach z ust. Zmienione zapalnie przyzębie stanowi źródło bakterii, przez co może zwiększać ryzyko chorób ogólnoustrojowych, w tym osteoporozy, reumatoidalnego zapalenia stawów oraz schorzeń układu sercowo-naczyniowego.

Kuracja dziąseł

Zwykle zaczyna się od usunięcia nadmiaru płytki. W przypadku gdy choroba dziąseł jest powodowana przez inny czynnik, jego usunięcie także prowadzi do wyleczenia dziąseł. Usuwanie kamienia przeprowadza się w gabinecie dentystycznym w trakcie zabiegu zwanego skalingiem. Warto nadmienić, iż tak długo, jak istnieje na zębach warstwa kamienia nazębnego, choroby dziąseł, takie jak zapalenie dziąseł, będą obecne. Co więcej! Ta, zmineralizowana warstwa płytki, stale będzie pogłębiała proces chorobowy. Warto zatem rozważyć wizytę u stomatologa, jeżeli zauważyło się u siebie takowe złogi, gdyż regularna profilaktyka może pomóc w ich zapobieganiu.

Zapalenie miazgi

Najczęściej jest to skutek nieleczonej próchnicy, ale chorobę mogą powodować też mechaniczne uszkodzenia zębów takie jak np. ukruszenie. Charakterystycznym objawem tej dolegliwości jest ból. We wczesnym stadium choroby jest on lekki i nieznaczny, nasila się w trakcie spożywania zimnych lub słodkich produktów. Na tym etapie daje się jeszcze łatwo wyleczyć. Kolejne stadium powoduje dotkliwy, nieznośny ból. Staje się on nie do wytrzymania i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Oznacza on, że doszło do nieodwracalnego uszkodzenia miazgi, którą musi usunąć endodonta. Ostatnim stadium choroby jest martwica miazgi, która może zmienić kolor chorych zębów. Wydają się wtedy sino-niebieskie. W zaawansowanej fazie nie działają podawane środki farmakologiczne, a u pacjenta może wystąpić gorączka. Może też wtedy dojść do zgorzeli miazgi, wtedy dolegliwości są najsilniejsze.

Suchy zębodół

To powikłanie, które pojawia się, kiedy doszło do wyrwania zębów, czyli po ich ekstrakcji. Doświadcza go 1 na 25-50 pacjentów poddanym temu zabiegowi. Przyczyną jego powstania jest brak skrzepu w zębodole, który normalnie powinien tam być, ale został z różnych powodów usunięty lub nie wykształcił się np. kiedy pacjent cierpi na takie choroby jak cukrzyca, lub awitaminoza, lub palił tytoń po zabiegu. Stan ten charakteryzuje się bólem w miejscu usuniętych zębów, który pojawia się po kilku dniach od ich ekstrakcji. Często towarzyszy mu nieprzyjemny zapach z ust,  który pacjenci próbują zwalczyć, sięgając po stomatologiczne płyny do płukania. Powikłanie to nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, ale może prowadzić do pojawienia się ropnia na błonie śluzowej jamy ustnej, a w skrajnym przypadku nawet do zapalenia kości.

Ropień

To stan, kiedy komora zębowa wypełnia się ropą. Pacjent odczuwa wtedy ból, który nasila się wraz ze zmianą pozycji, temperatury otoczenia i innych czynników. Jednym ze stadiów powstawania ropnia jest ropień podokostnowy, wysięk ropny przedostaje się wtedy przez kości, np. kość żuchwy i występuje gorączka i silny ból. Ostatecznie ropie może wytworzyć przetokę, co nie oznacza wyzdrowienia, choć ból się zmniejsza. Czynniki, które wywołują ropień, to choroby dziąseł, przyzębia i zęby dotknięte próchnicą. Usunięciem ropnia, który zaatakował ząb, powinien jak najszybciej zająć się lekarz stomatolog. Stan zapalny, zależnie od umiejscowienia, może dotrzeć nawet do mózgu i wywołać zainfekowanie opon mózgowych, sepsę, a nawet śmierć.

Nadwrażliwość zębów

Ten problem dotyka wielu osób. Objawia się tym, że zęby zaczynają boleć podczas spożywania czegoś zimnego, gorącego lub kwaśnego. Zęby nadwrażliwe zazwyczaj posiadają starte lub uszkodzone szkliwo. Czasami inną przyczyną jest to, że dziąsło odsuwa się, głównie wraz z wiekiem, odsłaniając powierzchnię korzeni. Owa powierzchnia, ze względu na swą strukturę, jest bardziej wrażliwa na czynniki zewnętrzne. Rekonwalescencja jest trudna i opiera się głównie na leczeniu zachowawczym, jednakowoż są dostępne zabiegi odwrażliwiające i periodontologiczne.

Wady zgryzu

Wada zgryzu występuje wtedy, gdy szczęka nie jest zbudowana prawidłowo lub zęby są źle ustawione. Wady te są wrodzone lub nabyte. Istnieją pewne czynniki, które mogą je wywołać we wczesnym dzieciństwie. Poród kleszczowy, nieprawidłowe układanie dziecka do snu, karmienie butelką, ssanie kciuka, warg, wyłączne oddychanie przez usta czy zgrzytanie zębem o ząb, to niektóre z nich. Wady zgryzu utrudniają życie i mogą niszczyć jego komfort. Mogą również doprowadzić do seplenienia i innych wad wymowy.

Próchnica zębów

Próchnica zębów to choroba, wywołana przez bakterie. Każdy z nas ma w ustach drobnoustroje, zarówno te dobre, jak i te złe, które powodują schorzenia zębów i dziąseł. Próchnica to wynik niedostatecznego czyszczenia zębów oraz zaniedbywania profilaktyki stomatologicznej. Drobnoustroje żywią się one cukrem, który dostarczamy. Wydzielają toksyny, które rozpuszczają szkliwo, zębinę i wywołują choroby. Nieleczona próchnica z czasem prowadzi do utraty zębów.

Próchnica – objawy

Na początku objawia się ubytkiem szkliwa. Są to plamki, które, nieleczone, z czasem ciemnieją i powiększają się, prowadząc do dalszych uszkodzeń zębiny. Nowo powstały ubytek, podobnie jak zęby nadwrażliwe, zaczyna reagować na zmiany w otoczeniu. Dzieje się tak, ponieważ zęby dotknięte próchnicą są pozbawione swojej warstwy ochronnej. Jeżeli nie podejmiemy kuracji próchnicy, dociera ona do miazgi i wywołuje w niej stan zapalny, co powoduje silny ból.

Jak leczyć próchnicę?

Najczęściej, jeżeli próchnica nie jest w zaawansowanym stadium, organizm może podjąć próby jej samonaprawy z użyciem śliny bogatej w składniki remineralizujące. Jeżeli zmiany są na tyle duże, nie daje sobie z tym rady i konieczna jest szybka wizyta u stomatologa. Lekarz wypełni ubytek odpowiednim materiałem. Jeżeli próchnica dotarła do miazgi, usunie ją za pomocą leczenia kanałowego. Należy zachować odpowiednią higienę, by zapobiegać rozwojowi próchnicy.

W jaki sposób zapobiegać próchnicy?

Na znaczne zmniejszenie ryzyka uszkodzenia zębów pozwala prawidłowa profilaktyka chorób jamy ustnej. Jej podstawową zasadą jest przestrzeganie higieny poprzez stosowanie odpowiednich przyborów oraz środków higienicznych w postaci szczoteczek do zębów, past, nici dentystycznych oraz płynów do płukania jamy ustnej. Ponadto należy zwrócić uwagę na racjonalne żywienie, które powinno polegać na ograniczeniu pokarmów i napojów zawierających cukry proste. W diecie nie powinno brakować produktów twardych, wzmagających wytwarzanie śliny i dostarczających organizmowi niezbędnych witamin.

Zgorzel zęba

Jeżeli w zębie znajduje się martwa tkanka, mogą zacząć się w niej rozwijać bakterie gnilne. Żywiąc się martwą tkanką, powodują jej gnicie. Martwe tkanki to czynnik niezbędny do rozwinięcia się zgorzeli. Inne czynniki, to także odpowiednia temperatura i wilgotność. Sprawia to, że jama ustna to miejsce bardzo przyjazne do rozwoju zgorzeli.

Zgorzel – przyczyny

Zgorzel to wynik głębokiej, nieleczonej próchnicy. W momencie, gdy zęby są w stadium, w którym ich miazga zostaje zaatakowana przez próchnicę, miazga z czasem obumiera, prowadząc do dalszych uszkodzeń. Jeżeli martwica nie zostanie usunięta, mikroorganizmy znajdujące się w jej obrębie doprowadzą do wytworzenia zgorzeli.

Zgorzel – objawy

Postępująca zgorzel może rozwijać się po cichu, nie dając objawów. Szczególnie kiedy korona została całkowicie unicestwiona przez próchnicę, a komora zęba jest szeroko otwarta. Jeżeli komora jest zamknięta, pojawiają się silne objawy bólowe, ze względu na rosnące wewnątrz ciśnienie. Ból może promieniować do innych części jamy ustnej, tym samym utrudniając zlokalizowanie zainfekowanego zęba. W ostrej fazie zgorzeli, miazga przybiera postać brunatnej masy, która wywołuje cuchnący oddech o zapachu zgnilizny. Zgorzel powoduje także zmiany wokół korzeni, opuchnięte dziąsła i inne dolegliwości związane z miejscem wokół zęba dotkniętego zgorzelą.

Jak leczyć zgorzel?

Leczenie odbywa się w gabinecie stomatologicznym. W trakcie procesu leczenia zgorzeli, należy usunąć całkowicie pozostałą miazgę zęba, a następnie oczyścić kanał zębowy i zdezynfekować go, by zatrzymać rozwój zgorzeli. W razie konieczności zakładany jest opatrunek. Dopiero wtedy, ubytek wypełnia się odpowiednim materiałem, a na końcu odbudowuje koronę. Zęby nie nadające się do leczenia trzeba usunąć w całości.

Zapalenie okostnej

Okostna to błona wyścielająca wszystkie kości, w tym kości szczęk. Jej zapalenie może pojawić się w wyniku stanu zapalnego, który toczy się w miazdze i dotrze do okostnej otaczającej kość żuchwy bądź górnej szczęki. Objawia się bardzo silnym bólem, który promieniuje do czoła, ucha i innych części czaszki. Możliwe jest także opuchnięcie skóry twarzy. Niezbędne jest pilne rozpoczęcie leczenia, aby wyzdrowieć.

Kwasowa erozja szkliwa

Oznacza ona utratę szkliwa na skutek długotrwałego działania związków chemicznych. Substancje uszkadzające szkliwo i prowadzące do jego kwasowej erozji to m.in. wino, soki, cytrusy, słodzone napoje gazowane, ocet, piwo, napoje energetyczne. Profilaktyka i leczenie powinny obejmować unikanie takich napojów w nadmiernej ilości. Innymi czynnikami, które mogą doprowadzić do kwasowej erozji szkliwa, są niezrównoważona dieta, suchość w ustach, refluks czy bulimia.

Paradontoza

Paradontoza to potoczna nazwa zapalenia przyzębia spowodowanego najczęściej brakiem higieny jamy ustnej. Spożywanie pokarmów i picie napojów sprawia, że szyjki zębów na granicy z dziąsłami, pokrywają się płytką nazębną. Jeżeli pozostaje ona tam zbyt długo, utwardza się do postaci kamienia. Kamień prowadzi do problemów z przyzębiem. Czynnikami, które mogą przyspieszać ten proces, są też palenie papierosów, alkoholizm, wahania hormonalne, wiek powyżej 35 rok życia i brak odpowiedniej profilaktyki.

Objawy paradontozy

Są one łatwo zauważalne przede wszystkim podczas mycia zębów. Zęby dotknięte paradontozą zazwyczaj są w różnym stopniu rozchwiane. Dziąsła wydają się zaczerwienione i obrzęknięte. Niejednokrotnie krwawią podczas szczotkowania. Należy zwracać uwagę na krwawienie podczas czyszczenia, gdyż może zwiastować problemy przyzębia. Innymi objawami paradontozy są ból, zaczerwienienie, stany ropne, nieświeży oddech, obniżenie poziomu dziąseł.

Rodzaje parodontozy

Zapalenie przyzębia przybiera różne rodzaje. Są nimi zapalenie przyzębia przewlekłe, które charakteryzuje się długim przebiegiem lub paradontoza agresywnie postępująca. Inne rodzaje, to paradontoza młodzieńcza oraz paradontoza przedpokwitaniowa.

Jak usunąć choroby przyzębia?

Jako że mają charakter przewlekły, ich kuracja jest czasochłonna. Polega na usunięciu kamienia, który najpierw powoduje choroby dziąseł. Następnie, tak, jak w przypadku próchnicy, wypełnia się ubytki. Jeżeli paradontoza jest w zaawansowanym stadium, oczyszcza się kieszonki dziąsłowe. Bardzo zaawansowana postać schorzenia wymaga interwencji chirurgicznej.

Suchość w ustach (kserostomia)

Kserostomia objawia się suchością w ustach i może mieć dwie przyczyny. Albo jest to kserostomia prawdziwa i powoduje ją zbyt niska aktywność wydzielnicza gruczołów ślinowych, albo rzekoma, powodowana przez zaburzenia układu nerwowego. Mogą powodować ją leki, cukrzyca, AIDS, depresja, palenie tytoniu i wiele innych chorób. Aby wyeliminować kserostomię, należy zbadać jaki czynnik ją wywołuje, a następnie go wyeliminować. Konieczne w tym celu są badania, jakie zleca dentysta lub lekarz rodzinny.

Zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych (TMJ)

To dysfunkcja szczęki, powodowana przez problemy ze stawem, który łączy szczękę dolną oraz górną. Ów staw jest jednym z najbardziej złożonych stawów w organizmie. Umożliwia on poruszanie szczęką na wiele stron. Zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego objawiają się bólem głowy, zaburzeniami poruszania żuchwy, odgłosem klikania i trzaskania przy zamykaniu i otwieraniu ust. Dostępne jest wiele różnych metod, które regenerują TMJ.

Nieświeży oddech – halitoza

Jest zwany również halitozą. Najczęściej jest wynikiem zaniedbania higieny i profilaktyki chorób jamy ustnej, jednak czasami może oznaczać poważne dolegliwości. Należy zwracać uwagę czy występują również inne zmiany. Bardzo nasilony nieprzyjemny oddech może oznaczać w skrajnych przypadkach nawet zmienę nowotworową. Może być także powodowany przez grzybicę, która zaatakowała jamę ustną. W zwalczaniu tej dolegliwości mogą pomóc płyny do płukania jamy ustnej.

Zęby mądrości

Ich wzrost może być bolesny, jednak nie stanowi on żadnej patologii, jest naturalnym procesem. Wyrastają ze zdrowych dziąseł, we wczesnej dorosłości. Wiek ich wyrzynania szacuje się na około 16-20 rok życia. Są to ostatnie zęby, jakie wyrastają. Niestety mogą one powodować powikłania. Mogą rosnąć krzywo i powodować stany zapalne, co wymaga usunięcia ósemek przez dentystę. Jeżeli ból w obrębie dziąsła, towarzyszący wyrastaniu zębów mądrości jest nasilony, należy udać się na badania, aby wykluczyć to powikłanie.

Rak

To najgroźniejsza z chorób, z jaką możesz się spotkać. Przyczyną raka są zmutowane komórki, które namnażają się w niekontrolowanym tempie. Nowotwór może dotknąć nie tylko dziąsło, ale i nabłonek wyścielający wewnętrzną stronę policzka, język, podniebienie czy wargi. Rodzajów raka ust jest bardzo wiele i powodują różne objawy. W przypadku wątpliwości zawsze należy zasięgnąć opinii lekarza.

Podsumowanie

Warto zachować dbałość o higienę jamy ustnej, aby uchronić się przed wieloma schorzeniami oraz infekcją organizmu. W wielu przypadkach wystarczy do tego celu tego szczoteczka, pasta, nitka dentystyczna i antybakteryjny płyn do płukania ust. W razie wystąpienia jakichkolwiek niepokojących oznak należy udać się do lekarza i zasięgnąć profesjonalnej porady. To także czas na diagnozę, która nie powinna straszyć, a zmotywować do podjęcia działań, mających na celu całkowite przywrócenie naszych jam ustnych do zdrowia.

Najczęstsze choroby dziąseł, zębów i przyzębia, jamy ustnej